Έχοντας κατά νου ότι ενήλικες που γράφουν παραμύθια φροντίζουν και προσέχουν το παιδί μέσα τους αναζητήσαμε τη βραβευμένη συγγραφέα Αργυρώ Πιπίνη να μας μιλήσει για τα σοβαρά της ζωής και τα αισιόδοξα μηνύματα που περνάει με τη γραφή της. Παρά το πλούσιο βιογραφικό της πάμε να τη γνωρίσουμε καλύτερα.
H Αργυρώ Πιπίνη είναι συγγραφέας, μεταφράστρια και ηθοποιός. Έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και θέατρο. Μεταφράζει λογοτεχνία, κείμενα για το θέατρο, παιδικά βιβλία. Οργανώνει σεμινάρια δημιουργικής γραφής και προγράμματα για παιδιά και ενήλικες σε συνεργασία με πανεπιστήμια και διάφορους φορείς. Έχει τιμηθεί με βραβεία για τα βιβλία και τις μεταφράσεις της. Με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικού Βιβλίου και Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου («Ζάζα» και «Μελάκ, μόνος» Καλειδοσκόπιο), με το βραβείο της ΙΒΒΥGreece («Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι…» Πατάκης και «Ζάζα» Καλειδοσκόπιο), έχει αναγραφεί στους τιμητικούς πίνακες της ΙΒΒΥ κι έχει κερδίσει το βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης («Το δικό τους ταξίδι»,«Μελάκ, μόνος» και «Ζάζα»). Πολλά βιβλία της έχουν βρεθεί σε βραχείες λίστες βραβείων καθώς και στη Χρυσή Λίστα του elniplex. Τα βιβλία «Το δικό τους ταξίδι», «Μελάκ, μόνος», «Μικρά Γατικά-Περικλής και Ασπασία», «Όταν ο ήλιος πάει για ύπνο» και «Ζάζα» έχουν συμπεριληφθεί στα White Ravens της Διεθνούς Νεανικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου με τα διακόσια καλύτερα βιβλία παγκοσμίως. Το 2022 ήταν υποψήφια για ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή βραβεία παιδικής λογοτεχνίας τo Astrid Lindgren Memοrial Award (ALMA).
Κυρία Πιπίνη καλώς ορίσατε στο περιοδικό μας και στο Who is Who.
Καλώς σας βρήκα και ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Δε θα σας κρύψω πως εντυπωσιάστηκα με το πλούσιο βιογραφικό σας. Η ερώτηση που μου γεννήθηκε πρωτίστως είναι γιατί παιδικό βιβλίο; Διαλέξατε ή σας διάλεξε αυτό το λογοτεχνικό είδος;
Όλα οφείλονται περισσότερο στην τύχη και λιγότερο σε κάποια συνειδητή απόφαση. Το γράψιμο ήταν πάντοτε ο δικός μου τρόπος έκφρασης αλλά ποτέ δεν πίστευα ―το έχω ξαναπεί― πως θα με αποκαλούσαν συγγραφέα. Μπήκα στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσω πολιτικές επιστήμες, παράλληλα μπήκα και στην ομάδα θεάτρου κι αυτό με οδήγησε στις σπουδές υποκριτικής κι από κει στη σκηνή και στη διδασκαλία του θεάτρου. Η γραφή συνόδευε όσα έκανα μέχρι που ο χρόνος και οι συνθήκες μου χάρισαν αυτό που δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο ήθελα ― να ζω γράφοντας.
Ποιο είναι το εναρκτήριο λάκτισμα που σας οδηγεί να πιάσετε χαρτί και μολύβι ή πληκτρολόγιο και να γράψετε;
Πάντα έγραφα αλλά το πρώτο βιβλίο που εκδόθηκε ήταν μια ιστορία που έγραψα για τα γενέθλια ενός φίλου μου ― και ήταν Ο Μαξ, ο τυχερόγατος.
Χωρίς εικόνα μπορεί να σταθεί ένα παιδικό ή νεανικό βιβλίο στις μέρες μας;
Ναι, βέβαια. Εξαρτάται σε ποια ηλικία απευθύνεται το βιβλίο. Αλλά στα βιβλία για μικρότερα παιδιά η εικόνα είναι απολύτως απαραίτητη ―οι εικόνες συνομιλούν με το κείμενο, προχωράνε χέρι-χέρι με το κείμενο. Μου αρέσουν πολύ και τα βιβλία για ενήλικες με εικονογράφηση αλλά δεν εκδίδονται πολλά.
Ξέρω εκ των προτέρων ότι η ερώτηση μου πιθανόν να μείνει αναπάντητη αλλά θα την τολμήσω. Ποιο είναι το αγαπημένο δικό σας βιβλίο και γιατί; Έχει να κάνει με κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, με κάποια ανάμνηση, με καταιγισμό συναισθημάτων τη δεδομένη στιγμή που γράφτηκε;
Παλιότερα, όταν μου έκαναν αυτή την ερώτηση, απαντούσα πως είναι το πρώτο μου βιβλίο, Ο Μαξ ο τυχερόγατος, γιατί από κει ξεκίνησαν όλα. Αγαπώ όλα μου τα βιβλία ― μου θυμίζουν τη χρονική συγκυρία που δημιουργήθηκαν, τι έκανα τότε, ποιες ήταν οι χαρές και οι ανησυχίες μου. Αλλά, αν πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξω, θα έλεγα τη Ζάζα, το Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, τον Μελάκ, τα Μικρά Γατικά. Αύριο πάλι ίσως να διάλεγα κάποια άλλα, δεν ξέρω.
Μπαίνω σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο όπου παρουσιάζετε το νέο σας πόνημα. Ρωτάω τους αναγνώστες τη γνώμη τους για εσάς. Τι πιστεύετε ότι θα μου απαντήσουν;
Πολύ θα ήθελα να ξέρω. Τα τελευταία οκτώ χρόνια εισέπραξα πολλή αγάπη ― από τους αναγνώστες, από τους παιδαγωγούς, από τα παιδιά. Κάποια βιβλία μου έχουν φανατικούς θαυμαστές ― αναφέρομαι στη σειρά Μικρά Γατικά· όλοι με ρωτούν πότε θα κυκλοφορήσει το πέμπτο βιβλίο της σειράς. Μερικά βιβλία μου τα αγαπούν τόσο οι μεγάλοι όσο και οι μικροί αναγνώστες, όπως το Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι και Το δικό τους ταξίδι. Ελπίζω να συνεχίσουν να διαβάζουν όσα γράφω και να τους αρέσουν. Και εύχομαι τα μικρά παιδιά να ξεκινούν το ταξίδι της ανάγνωσης μ’ ένα δικό μου βιβλίο.
Στο μέλλον μπορεί να σας δούμε να υπηρετείτε και άλλο είδος γραφής;
Στο κοντινό μέλλον, ελπίζω. Γράφω μια συλλογή διηγημάτων για ενήλικες. Γράφω κι ένα μυθιστόρημα.
Υπάρχει κάτι που σας ενοχλεί στο λογοτεχνικό χώρο κι αν ναι πως θα μπορούσε αυτό να αλλάξει;
Πολλές οι παθογένειες στον εκδοτικό χώρο ― και η μεγαλύτερη είναι η έλλειψη κεντρικού φορέα για το βιβλίο μετά την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ. Θα ήθελα να δω τα οφέλη μιας ενιαίας πολιτικής για το παιδικό βιβλίο. Θα ήθελα να υπάρχουν προϋποθέσεις και συνθήκες ώστε όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στο λογοτεχνικό βιβλίο. Θα ήθελα να έχουν οι Έλληνες συγγραφείς ατζέντη που να αναλαμβάνει τις άχαρες διαδικασίες. Θα ήθελα βοήθεια στους πνευματικούς δημιουργούς, όπως γίνεται στη Νορβηγία, θα ήθελα σπίτια της λογοτεχνίας όπου θα περνούν χρόνο οι συγγραφείς.
Ασχολούμαι ερασιτεχνικά με το θέατρο την τελευταία δεκαετία. Θεωρώ ότι υπάρχει μια αλληλουχία μεταξύ θεάτρου και βιβλίου. Κάνω λάθος;
Έχετε απόλυτο, απόλυτο δίκιο. Η συγγραφή εμπλουτίζεται από την τέχνη του θεάτρου. Και το θέατρο ξεκινά και από τον λόγο.
Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2022 απονέμεται στο βιβλίο με τίτλο Ζάζα της Αργυρώς Πιπίνη σε εικονογράφηση Πέτρου Μπουλούμπαση από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Περιγράψτε μας τα συναισθήματα σας. Πως αισθανθήκατε όταν μάθατε ότι κερδίσατε το βραβείο;
Μεγάλη χαρά. Ευθύνη. Σιγουριά. Ώθηση. Είναι η δεύτερη φορά που βιβλίο μου κερδίζει το Κρατικό Βραβείο ― η πρώτη ήταν για το βιβλίο Μελάκ, μόνος σε εικονογράφηση του Αχιλλέα Ραζή, πάλι από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Πολλές φορές τα βραβεία συστήνουν στο κοινό βιβλία που διστάζουν να επιλέξουν οι γονείς.
Το περιμένατε όταν γράφατε τη Ζάζα; Μιλήστε μας λίγο για την ηρωίδα σας. Είναι υπαρκτό πρόσωπο;
Η Ζάζα είναι μια κούκλα, η κούκλα της Εστρέα που τη μεταφέρουν μαζί με ολόκληρη την οικογένειά της σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Δεν περίμενα κάτι όταν έγραφα την ιστορία ― ήθελα απλώς να την πω. Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, είχα αγωνία αν θα διαβαστεί, μιας και υπάρχει μια αντίληψη για τα βιβλία με θέματα ‘δύσκολα’ ― ‘να μην στενοχωρήσουμε τα παιδιά’.
Όλη αυτή η εμπειρία πώς σας έχει επηρεάσει ως συγγραφέα και εμψυχώτρια δημιουργικής γραφής; Αυτοπεποίθηση υποψιάζομαι και μεγάλη επιθυμία για να μεταλαμπαδεύσετε τη γνώση στους μαθητές σας; Έκανα αυτή την ερώτηση γιατί θέλω να συνεχίσουμε την κουβέντα μας και να μιλήσουμε για τo Εργαστήριο Συγγραφής παιδικού και Νεανικού βιβλίου. Μιλήστε μου λίγο γι’ αυτή την ενασχόλησή σας.
Τα σεμινάρια αυτά τα περιμένω με χαρά ― για να συναντηθώ με τους καινούριους μου συνοδοιπόρους. Γίνονται υπό τη σκέπη της ΑRTENS και περιλαμβάνουν δύο κύκλους κάθε χρονιά. Τον φθινοπωρινό και τον εαρινό. Συζητάμε, διαβάζουμε, γράφουμε, σβήνουμε, βλέπουμε ‘πώς το κάνουν οι άλλοι’ και τελειοποιούμε τις δικές μας ιστορίες.
Συναναστρέφομαι κόσμο που αγαπά να γράφει και μόνο θετικά σχόλια εισπράττω για τον τρόπο που «αγκαλιάζετε» τους μαθητές σας. Θεωρείτε ότι υπάρχει χώρος για όλους;
Εκτιμώ βαθιά όσους εμπιστεύονται σε μένα τα όνειρά τους. Αγαπώ όσους βρίσκουν χρόνο μέσα σε μια ζαλιστική καθημερινότητα με δουλειά, παιδιά, ευθύνες, τρέξιμο, να συνεχίσουν να επιμορφώνονται, να γράφουν, να διαβάζουν.
Πολύ λαϊκά αν κάποιος «δεν το έχει» του το λέτε ή θα προσπαθήσετε να ανακαλύψετε μαζί τυχόν δεξιότητές του;
Τα μαθήματα δημιουργικής γραφής τα παρακολουθούν πολλοί και για διαφορετικούς λόγους ― δεν θέλουν απαραίτητα όλοι να εκδώσουν. Θέλουν να γράψουν, να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν, να μιλήσουν. Υπάρχει πάντοτε τρόπος να μιλήσεις για τις ελλείψεις αλλά και για τα θετικά. Πιστεύω πως πρέπει να είσαι ειλικρινής αλλά και ευγενής.
Ποια είναι η πρώτη συμβουλή που δίνετε στους μαθητές/συγγραφείς που σκέφτονται να ακολουθήσουν το όνειρό τους και να γίνουν συγγραφείς παιδικών βιβλίων;
Δεν είναι δική μου συμβουλή αλλά της Άλκης Ζέη: Να διαβάζει, να διαβάζει, να διαβάζει. Εγώ θα πρόσθετα να γράφει και να ξαναγράφει τα κείμενά του. Δεν αρκεί μια ιδέα, έχει μεγάλη σημασία η δομή, η πλοκή, η γλώσσα. Πολλοί θεωρούν εύκολα τα κείμενα για παιδιά με αποτέλεσμα να διαβάζουμε βιβλία άτεχνα, άγευστα, πανομοιότυπα.
Μας διαβάζουν νέοι εκκολαπτόμενοι συγγραφείς που θέλουν να παρακολουθήσουν μαθήματα. Πείτε μας γιατί να επιλέξουν τα Εργαστήρια της ARTENS;
Γίνονται πολλά μαθήματα, αυτό είναι αλήθεια. Πριν από χρόνια έκανα έναν κύκλο μαθημάτων στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Με έναν σπουδαίο δάσκαλο που είχε πολλά χιλιόμετρα στο ενεργητικό του γράφοντας, ερευνώντας, διδάσκοντας. Στα μαθήματα αυτά οφείλω πολλά. Πρέπει λοιπόν να διαλέγουμε προσεκτικά σε ποιους θα εμπιστευτούμε τα όνειρά μας, ποια είναι η σκευή αυτών που θα μας διδάξουν.
Το κόστος είναι ανεκτό και πόσο καιρό διαρκούν τα μαθήματα;
Μπορούν να μπουν στο site της Artens ή να τηλεφωνήσουν και να πάρουν τις πληροφορίες που θέλουν. Σε λίγο καιρό θα ξεκινήσει το πρώτο τμήμα της χρονιάς.
Μια βόλτα στο διαδίκτυο και θα δούμε πολλά παρόμοια σεμινάρια να υπόσχονται στο τέλος των μαθημάτων έτοιμο παιδικό βιβλίο προς έκδοση. Είναι τόσο εύκολα τα πράγματα όπως υπόσχονται;
Υπάρχει χώρος για όλους. Κατ’ αρχάς θέλω να τονίσω, όπως έκανα και πιο πάνω, ότι τα μαθήματα δημιουργικής γραφής τα παρακολουθούν πολλοί για διαφορετικούς λόγους ― δεν θέλουν απαραίτητα όλοι να εκδώσουν. Θέλουν να γράψουν, να εκφραστούν. Μια όμορφη εργασία στα πλαίσια μαθημάτων δημιουργικής γραφής δεν αποτελεί κείμενο προς έκδοση. Από κει, βέβαια, ξεκινάει το ταξίδι. Το λειτούργημα ενός δασκάλου είναι να εμπνεύσει, να διδάξει, να ενθαρρύνει. Οι δάσκαλοι δεν είναι ατζέντηδες να υπόσχονται έκδοση βιβλίου. Βεβαίως, βοηθούν ― το έχω κάνει κι εγώ προτείνοντας, συστήνοντας, μιλώντας. Αλλά το ζητούμενο στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής είναι να μάθουν οι μαθητές πολύ καλά τους κανόνες γραφής, αυτούς τους κανόνες που στην πορεία, όταν αρχίσουν να γράφουν, θα πρέπει να ξεχάσουν ― όπως γίνεται στο θέατρο τη στιγμή που είσαι στη σκηνή και παίζεις. Τότε δεν σκέφτεσαι την αναπνοή και την κίνηση, αλλά την ψυχική συνθήκη. Και μετά να αρχίσουν να γράφουν. Ωραίες ιστορίες.
Κλείνοντας θα ήθελα να μου πείτε αν έχετε «ζηλέψει» ιδέα μαθητή σας.
Έχω θαυμάσει πολλές φορές τις ιστορίες των μαθητών μου. Τους έχω χειροκροτήσει. Έχω πει ‘Κοίτα τι έκανε!’ Κι έχω χαρεί όταν κρατώ στα χέρια μου τα βιβλία τους ή διαβάζω στις εφημερίδες κείμενά τους, κριτικές, παρουσιάσεις.
Κυρία Πιπίνη, γιατί γράφετε;
Για να καταλάβω τον κόσμο, για να με καταλάβω.
Τι θα θέλατε να σας ευχηθούμε για το μέλλον;
Να είμαι υγιής ― είναι μια ευχή που θα έκανα κι εγώ σε όλους. Όταν είσαι υγιής, είναι όλα πιο εύκολα. Και να ευοδωθεί ένα project με το οποίο ασχολούμαι εδώ και καιρό.
Σας ευχαριστώ θερμά για το χρόνο σας και της προθυμία σας να κάνουμε αυτή την κουβέντα.
Κι εγώ σας ευχαριστώ για τις ερωτήσεις σας.
